Thema vertrouwen, juni 2019
De meest gangbare definities van vertrouwen omvatten doorgaans de volgende elementen:
je bent bereid afhankelijk te zijn van de daden van een ander persoon of groep.
je gelooft dat een ander eerlijk is of dat iets goed zal gaan.
je verwacht dat een ander zal handelen op een manier die jouzelf niet benadeelt of dat je door het handelen van een ander niet een nadelige situatie zal belanden.
Je bent bereid… je gelooft… je verwacht… Of het allemaal goed voor je zal uitpakken is niet zeker, maar ‘vertrouwen’ lijkt een soort ‘weten’ te zijn; een kennis over de toekomst. Maar wat kan je weten over de toekomst?
Of is vertrouwen meer een houding die handiger is dan het tegenovergestelde? Een optimist heeft geluk, een pessimist gelijk. Met gelijk willen hebben kom je vaak niet ver, geluk lijkt verder te reiken; het gelijk van vandaag is morgen oud ijzer. Vertrouwen lijkt dus ook wel met geluk te maken hebben: kan je kiezen voor geluk? Kan je ervoor kiezen om een optimist of pessimist te zijn?
En wat zegt dat alles over zelfvertrouwen? Is zelfvertrouwen geloven in geluk? Wanneer je weinig zelfvertrouwen hebt, heb je dan ook weinig geluk?
Vertrouwen; wat is dat eigenlijk?
Thema vrijheid, mei 2019
We leven in een vrij land en ieder jaar op 5 mei vieren we dat. Het gaat dan om het vrij zijn van vreemde overheersing. Maar ook de eigen overheid wordt door veel mensen gezien als een instituut dat de persoonlijke vrijheid beperkt. In de VS zijn ze daar allergisch voor. Iedereen mag daar wapens bezitten, maar een ander zomaar dood schieten, dat gaat ook daar te ver. Vrijheid betekent dus niet dat je kan doen en laten wat je wil. Maar wat zijn dan de grenzen van de vrijheid? Wat als je met jouw vrije keuze een ander schade toebrengt? Behandel een ander zoals je zelf behandeld zou willen worden, wordt gezien als de gulden leefregel. Biedt die regel in alle gevallen uitkomst? De filosoof Hegel stelde: “Vrijheid is inzicht in de noodzakelijkheid.” Als we ervan uitgaan dat er zoiets bestaat als vrijheid wat zijn dan de grenzen daarvan en hoe bepaal je die? Ben jij ooit in je eigen leven aangelopen tegen de grenzen van je vrijheid en hoe ging je daarmee om. Aan de hand van die persoonlijke ervaringen proberen we samen vat te krijgen op wat de grenzen van onze vrijheid bepaalt.
Thema Zorg voor elkaar, maart 2019
Binnen de familie voor elkaar zorgen, was nog niet zo lang geleden een belangrijke traditie en in veel culturen is het dat nog steeds. De familie heeft de zorg voor bijvoorbeeld de (groot)ouders uitbesteed aan instanties en wordt bij wet gereguleerd. Maar we vinden dat die georganiseerde zorg te ver is doorgeslagen. De verZORGingsstaat van de tweede helft van de vorige eeuw wordt in rap tempo afgebouwd. Er waait een frisse neoliberale wind. In onze moderne samenleving is meer en meer slechts plaats voor mondige, participerende burgers. De collectieve zorg wordt afgebouwd en in de vorm van mantelzorg en oppasoma’s en -opa’s teruggedrongen naar de privé-sfeer. Velen vinden dat de zorg voor elkaar heeft plaats gemaakt voor een berekenend individualisme. Burenhulp was lang vanzelfsprekend, maar nu moet de jaarlijkse burendag ons eraan herinneren hoe belangrijk buren kunnen zijn. Is de ‘zorg voor elkaar’ werkelijk uit het collectieve en persoonlijke domein aan het verdwijnen? Hoe speelt ‘zorg’ in jouw leven een rol? Is er sprake van zorg als je ervoor betaald wordt? En is er verschil tussen zorg waartoe je je moreel verplicht voelt en zorg die je uit vrije wil op je neemt?
Thema Inspiratie, februari 2019
Inspiratie komt van ‘inspirere’: inblazen of bezielen, aanvuren, ingeven. Inspiratie is een geschenk van de Muzen, van God of een ‘ingeving afkomstig uit pure energie’.
Inspiratie is volgens sommigen het gevoel van levenslust, enthousiasme, vitaliteit en de ervaring van spirit of ook wel vitale onstuimige levenskracht – bezieling. Vaak staat inspiratie aan de wieg van nieuwe ideeën, hernieuwde zin in dingen of de ervaring van schoonheid. Onder welke omstandigheden raak je geïnspireerd?
Inspiratie kan ook verwarrend en verre van eenduidig zijn; zo kan inspiratie kan de vorm aannemen van cryptische of onduidelijke raad, een ‘orakel’. Je voelt van alles, maar wat betekent het? Wat moet je ermee? En alleen wanneer de raadzoeker verzeild raakt in de kolkende stromen van het leven, hevige strijd of gevaar voor eigen leven, kan de raad tot inzicht en wellicht tot daden leiden.
De waarde van het orakel is dan een paradigmawisseling om de werkelijkheid op een nieuwe manier te beschouwen. De inspiratie opende luiken van het bewustzijn die tot dan toe gesloten waren. Is dat wat inspiratie is? Een soort koevoet of breekijzer?
Voor levensreizigers die op zoek zijn, kan inspiratie de richting aangeven van wat wezenlijk is. Waardoor raak je nu werkelijk geïnspireerd en daarmee enthousiast (’bezeten door de goden’)? Inspiratie op die manier bekeken kan een ijkpunt zijn voor belangrijke beslissingen. En met alleen inspiratie ben je er nog niet; er moet ook een handeling aan verbonden zijn, wil het effect hebben. Of is geïnspireerd raken al voldoende?
Thema verandering, januari 2019
“Alles stroomt,” beweerde de Griekse natuurfilosoof Herakleitos. Anders gezegd: “Men kan geen twee keer in dezelfde rivier stappen. Ook Plato stelde dat de werkelijkheid aan verandering onderhevig is. De ideeën die aan de werkelijkheid die aan de werkelijkheid ten grondslag liggen, zijn volgens Plato echter onveranderlijk. Uit het boek Prediker in de Bijbel staat de uitspraak “Wat er geweest is, dat zal er weer zijn. Wat er plaatsvindt, dat zal weer plaatsvinden. Er is niets nieuws onder de zon.”
Twee tegengestelde standpunten. Maakt het voor je dagelijks leven verschil welk standpunt je inneemt? Gaan we er niet als vanzelfsprekend van uit dat veranderingen bestaan, omdat we die bewust of onbewust nastreven? En hebben we niet allemaal te maken met veranderingen die ons overkomen? Maar wat is de essentie van verandering. Velen, waaronder Ben Tiggelaar schrijven over ECHTE veranderingen. Dat impliceert dat er ook onechte veranderingen zijn. En wat te denken van ‘duurzame’ veranderingen? Als die er zijn, zijn er ook niet-duurzame veranderingen. Het is de moeite waard om na te denken over verandering. Wat bedoelde Socrates toen hij zei: “Alleen een buitengewoon onwetend of buitengewoon intelligent iemand kan zich aan verandering onttrekken.”
Thema Elkaar zien, december 2018
Het thema van de Week van de Dialoog in november is ‘Elkaar zien’. Moet je, om mee te beginnen, om met elkaar een gesprek te voeren elkaar ook daadwerkelijk zien of aankijken? Nee, je pakt je telefoon op, belt een goede vriend/in en begint een (goed) gesprek. Zo moeilijk is dat dus niet, hoewel je dan elkaar niet daadwerkelijk ziet. Dus wellicht bedoelen ze iets anders met ‘Elkaar zien’. Maar wat? Wellicht is het meer een intentie; een streven om een mens te zien, een mens met al zijn verhalen, kwaaltjes, gebreken. Een mens met een ziel, wat dat dan ook is. Zet een rode neus – kleinste masker ter wereld – op en kijk in de spiegel; al wat of wie je bent wordt uitvergroot. Maar is dat ook mogelijk als deze mens ver(s)cholen is onder een *niqaab*? Wat is dan het verschil tussen kijken en zien? Wat zie je met je geestesoog? En was het woord ‘persoonlijkheid’ niet afkomstig van het woord *persona*, wat masker betekent? Wat is er dan nodig om elkaar te zien? Misschien is het de bedoeling dat je je persoonlijkheid – dagelijkse *masker* – aflegt en jezelf toont aan de ander, de ander zich aan jou. Maar waarom zou je dat doen?
Kom op 16 november naar het Socratisch café Culemborg om elkaar te zien, te spreken en een antwoord te vinden op de laatste vraag.
Thema Maat, oktober 2018
Van schoenen willen we graag dat ze passen, dat ze *lekker* zitten. Niet te strak maar ook niet te los: ze moeten wel te *genieten* zijn. Door te passen en meten komen we meestal tot een keuze. De juiste maat is de juiste begrenzing tussen te strak en te los. Zou dat ook gelden voor meer abstracte zaken zoals ‘moed’, ‘verstandigheid’ of misschien zelfs ‘genieten’? In die laatste zin is matigheid een deugd, dat wil zeggen een uitmuntendheid: zij is de richel, zou Aristoteles zeggen, tussen de twee tegenover elkaar gelegen afgronden mateloosheid en ongevoeligheid, tussen de droefheid van de losbol en die van de zwartkijker, tussen de oververzadiging van de vreetzak en die van de anorexiapatient. Wat een ellende als je lichaam je de baas is! Wat een geluk als je ervan kunt genieten en het aan je wil kunt onderwerpen!
Maat, of matigheid, lijkt in ieder geval met je lichaam te maken hebben. Geniet, maar met mate. Matigheid is de matiging waardoor we onze genoegens de baas blijven in plaats van er slaaf van te zijn. Het is een vrij genieten, dat juist daardoor genotvoller is doordat je daarbij ook van je eigen vrijheid geniet. Wat is roken heerlijk als je het ook kunt laten! Wat is drinken heerlijk als je niet gevangene van de alcohol bent! De mateloze is een slaaf die des te onderworpener is doordat hij zijn meester overal met zich meedraagt. Gevangene van zijn lichaam, gevangene van zijn begeerten of van zijn gewoontes, gevangene van de kracht of juist zwakte daarvan. En zo raakt maat/matigheid naast (lichamelijk) genieten ook nog eens de vrijheid aan.
Hoe denkt u over maat? Is de juiste maat een kwestie van willen? En hoe zit het dan met discipline? Wanneer heeft matigheid met vrijheid te maken?
Kom naar Socratisch Café Culemborg in september en start het seizoen met een socratische dialoog over Maat.
Thema Toeval, september 2018
Toen ik op Google zocht naar ‘toeval bestaat niet’ kreeg ik ruim 55.000 treffers. Het resultaat voor “toeval bestaat” was beduidend minder: 6.480. “Sta je er soms ook wel eens bij stil dat toeval eigenlijk niet bestaat en dat alles een reden heeft?” schrijft Bianka van Zijl op haar website. Lijnrecht daar tegenover staat Maarten van Rossum: “We zijn collectief blind voor de grote rol die toeval speelt in ons dagelijks leven. Daardoor schrijven we veel meer dan gerechtvaardigd is toe aan onze intenties.” Ons brein is gebouwd om oorzaken en verbanden waar te nemen en als ze er niet zijn bedenken we ze. We geloven niet meer zo in onvoorspelbare lotsbeschikkingen, grillen van de goden en de spelingen van de natuur hebben we grotendeels leren beheersen. Maar het bestaan van toeval erkennen, is voor velen een brug te ver. “Toeval past gewoon niet in het menselijk hoofd. Je weet dat het bestaat, maar je leeft er niet naar. En dat is maar goed ook, zegt Michiel van Elk, psycholoog aan de Universiteit van Amsterdam, want je zou de deur niet meer uit komen.” (Trouw, 17 mei 2016). Hoe is dat voor jou? Op 19 oktober gaan we daarover in gesprek.
Thema Waarheid, juni 2018
De vraag naar de waarheid is een van de meest fundamentele vragen in de filosofie. En in onze tijd is die vraag actueler dan ooit. Voor de Amerikaanse president Donald Trump doen feiten er weinig toe. Hij manipuleert ze om een bepaalde stemming te creëren. Op de sociale media is het de mening die telt en niet de feiten. De meesten van ons vinden dat een slechte ontwikkeling, maar bestaat er wel zoiets als een onbetwistbare waarheid? Socrates was in zijn gesprekken met anderen altijd bezig de waarheid boven tafel te krijgen. Hij deed dit door het stellen van kritische vragen te stellen. En vaak bleek de ‘waarheid’ van zijn gesprekspartners minder solide dan ze in eerste instantie dachten. In de ideeënleer van Plato zijn het goede, ware en schone de fundamentele begrippen. Moderne filosofen leggen de nadruk op het nut van de waarheid. “Waarheid is datgene wat nuttig en bruikbaar is, dat wat werkt,” beweren de pragmatisten. Welke rol speelt de waarheid in jouw dagelijks leven? In een gesprek van tien minuten vertellen we gemiddeld tenminste één leugen. De waarheid is er dus blijkbaar niet als vanzelfsprekend. Maar kies je soms bewust voor de waarheid en waarom doe je dat dan?
Op 15 juni 2018 denken we gezamenlijk na over het thema ‘waarheid’
Thema Duurzaamheid, mei 2018
‘Alles van waarde is weerloos’ – Lucebert. Het woord ‘duurzaam’ staat in de stop tien in de lijst van de meest irritante woorden van 2017. Alles wat te maken heeft met maatschappelijk verantwoord leven, milieu, ecologie en toekomstgericht denken wordt tegenwoordig onder duurzaamheid geschaard. “Het is een hol betekenisloos containerbegrip geworden” aldus de website wegmetdatwoord.nl.
Maar is duurzaamheid juist niet een ingeburgerd begrip geworden is: iedereen handelt er al naar? En wat doet men dan dat als duurzaam bestempeld kan worden? Betekent dat afval scheiden, nul op de meter of wonen in een Tiny House? Duurzaamheid lijkt in ieder geval een ideaal te zijn, iets om na te streven en naar te handelen.
En al is niet iedereen het eens over de toedracht en de precieze rol van de mens hierin (‘nep-nieuws’, alternatieve feiten, …), maar lucht, water en aarde worden bedreigd door onze leefwijze en productiemethoden. Welke houding of manier van denken is daar debet aan? Wat moeten we daarin veranderen om onze natuurlijke omgeving te herstellen?
Aan de andere kant: er valt iets voor te zeggen om het er helemaal niet meer over duurzaamheid te hebben. Het wordt te pas en te onpas gebruikt. ‘Ik moet wel duurzaam met mijn lichaam omgaan en geen alcohol/sigaretten/suiker/… meer gebruiken’. Van energie wordt gezegd dat het ‘duurzaam’ is, maar is het leven zelf duurzaam? Wat zou men dan daar mee bedoelen? Is de duurzaamheid van leven het uitstellen van de dood?
De waarde van iets tekent zich af doordat het eindig is; verpest je met een uitgesteld einde niet de waarde van het menselijk leven? En ligt duurzaamheid dan eigenlijk wel binnen het menselijk vermogen? Duurzaamheid; wat bedoelen we daar eigenlijk mee?
- ← Previous
- 1
- 2
- 3
- 4
- Next →