Thema verbeelding, april 2018
Volgens schrijver en filosoof Connie Palmen hebben filosofen de verbeelding nodig om het wezen van de werkelijkheid bloot te leggen. Wanneer je je strikt aan de werkelijkheid houdt, kun je niet meer doen dan haar beschrijven. Dan is morgen gelijk aan vandaag. Vooruitgang is alleen maar meer van hetzelfde. Verbeelding maakt het mogelijk om je los te maken van de realiteit. Films, beeldende kunst en romans het zijn allemaal experimenten met de werkelijkheid die berusten op verbeelding. Verbeelding speelt niet alleen op persoonlijk niveau. ‘De verbeelding aan de macht’ was een veel gebruikte slogan en dat betekende dat de nieuwe protestbewegingen geen genoegen meer namen met ‘smalle marges’ maar zich schaarden achter grootse ideeën en utopisch idealisme. Grote politieke veranderingen bleven voor velen uit, maar des te rigoureus blijken de sociale veranderingen te zijn geweest: nooit eerder kreeg het individu zoveel ruimte en vrijheid. Vijftig jaar na dato maken we de balans op tijdens de Maand van de Filosofie. Wat is er overgebleven van het jaren ’60 idealisme waarin verbeelding in de strijd werd geworpen tegen autoriteiten? Welke rol speelde en speelt verbeelding in jouw leven? En wat is verbeelding nu eigenlijk?
Socratisch Café Culemborg, thema Spelen, 16 maart 2018
‘Wij spelen, en weten dat wij spelen, dus wij zijn meer dan enkel redelijke wezens, want het spel is onredelijk.’
Johan Huizinga – “Homo Ludens”
Spelen lijkt voorbehouden aan kinderen. Van jonge dieren zegt men dat wanneer zij spelen, zij oefenen voor later. Van spel kun je leren. In het spel komt de werkelijkheid, maar dan zonder de ernst, terug. Maar volwassenen spelen ook, is dat dan ook ter voorbereiding van later? Waarom nemen we spel zo serieus?
Misschien omdat in het spel je het nuttige overstijgt en je wordt verheven naar een hogere sfeer van ervaring. Zo kan je bijvoorbeeld bijzonder enthousiast raken van een mooi doelpunt of een goed gesprek of humorvolle opmerking. Je raakt ‘als door de godheid bezeten’ (entheos). Zo kunnen kinderen helemaal opgaan in het spel. Wat is spelen ons waard? En welke spelletjes mogen niet gespeeld worden?
Huizinga constateert naast de wedkamp of (schijn)gevecht, het schouwspel als een ander aspect van spel. Daarin wordt er iets getoond, iets opgevoerd, een verhaal zichtbaar gemaakt. Hoewel een voetbalwedstrijd ook soms een schouwspel genoemd wordt maar waarom eigenlijk? Wat wordt door spel eigenlijk zichtbaar?
Zonder spel blijft er wellicht iets verborgen; spel leidt tot speling in je blik naar de werkelijkheid. Vaak zijn we zo opgesloten in onze opvattingen dat er geen speelruimte of speling meer in ons hoofd is. Spel is ontspanning, oefening en discipline tegelijk. Werkt spel dan relativerend, plaatst in het dingen in perspectief? En is spel hetzelfde als creativiteit?
Is een socratisch gesprek dan eigenlijk ook geen spel?
Onderzoek deze en andere vragen samen met anderen in het Socratisch Café Culemborg op 16 maart 2018
Socratisch Café Culemborg, thema Moed, 16 februari 2018
16 februari 2018, thema Moed
Moed is een van de vier kardinale deugden en speelt in ons leven dus een belangrijke rol. Moed is een levensvoorwaarde, zoals de dichter Van Randwijk het beschreef: “Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.”
Ben je moedig als je alle gevaar onverschrokken tegemoet treedt? Past angst wel bij een moedig mens? Is moed ook verbonden met goed en slecht? Op de vuist gaan met iemand kan zowel goed als slecht zijn. Maar we vinden over het algemeen niet dat ‘zinloos geweld’ getuigt van moed. In de dialoog Laches speelt de kennis van ‘kwaad en goed’ een grote rol in relatie tot wat we moed noemen.
We associëren moed vooral met handelen, bijvoorbeeld met gevaar voor eigen leven iemand redden. Maar de Engelse schrijver D. H. Lawrence legt een ander accent: ”De grootste deugd in het leven is ware moed om feiten onder ogen te zien en met ze te leven.” Zie jij jezelf als een moedig mens? Altijd, onder alle omstandigheden, of zo nu en dan? Zijn er situaties in je leven, waarin jij moedig handelde? Is het goed om daar openlijk over te vertellen, of ben je dan een opschepper? Is een echte held juist bescheiden?
Socratisch Café Culemborg, thema Standvastigheid, 19 januari 2018
Volgens het woordenboek is standvastigheid ‘trouw zijn aan de eigen principes’. In de kloostertraditie van de Benedictijnen is stabilitas één van de drie geloften die monniken moeten afleggen. Het staat voor standvastigheid of bestendigheid. Aan de monniken wordt commitment, toewijding aan het hier & nu, gevraagd. Doorzetten en niet afhaken of weglopen wanneer het ‘moeilijk’ wordt.
Volgens de filosoof John Locke was standvastigheid dan ook ‘de bewaker en steun van de andere deugden’. Met andere woorden: standvastigheid is ook een deugd. Maar klopt dat wel? Is standvastigheid wel een deugd en daarmee onderdeel van het goede leven? Er zijn in de geschiedenis veel voorbeelden te bedenken waarin dictators standvastig zijn geweest en vele miljoenen de dood in hebben gestuurd omdat ze ‘trouw waren aan hun principes’. Is standvastigheid dan niet eerder een onderdeel van de deugden? En wanneer schiet je daarin door? Wanneer wordt standvastigheid halsstarrigheid of onverzettelijkheid?
Is standvastigheid niet bij uitstek de kunst van een zeeman? In de storm bonkt het schip op de golven en te midden daarvan bewaart de ervaren zeeman zijn standvastigheid. Als hij dat niet doet, als hij zich laat meesleuren door wind en golven, kan hij zijn werk niet doen. Alleen als hij standvastig blijft kan hij de situatie blijven overzien, de koers in de gaten houden en het stuurwiel blijven hanteren. Is dat een goede typering van standvastigheid: rust en evenwicht bewaren te midden van de drukte? Is standvastigheid dan iets anders dan rotsvastheid of onwrikbaarheid? Betekent het dat je goed moet meebewegen met en reageren op alle drukte en te midden daarvan toch blijven staan?
En wie kan er niet wat standvastigheid gebruiken bij het volhouden van voorgenomen goede gewoonten? Dat lijkt toch een kwestie te zijn van standhouden, ‘ergens voor staan’. Maar waar sta je dan voor? En waarom er niet achter? Wat bedoelen we eigenlijk met standvastigheid?
Denk en onderzoek samen met anderen het thema standvastigheid in het Socratisch Café Culemborg op 19 januari 2018.
Socratisch Café Culemborg, thema Vragen, 17 november 2017
Socrates was een meester in het stellen van vragen. Hij beschouwde zichzelf als een filosofische vroedvrouw die door de kunst van het juiste vragen stellen bij zijn gesprekspartners gedachten en inzichten hielp te baren. Hij trainde op die manier het denken van de Atheners. Socrates stond aan de wieg van de filosofie bij de oude Grieken. Nu, meer dan tweeduizend jaar later kunnen we nog steeds de kunst van het vragen stellen oefenen. We hoeven ons dan misschien niet meer zo sterk te richten op het scholen van het denken, maar leren op zoek te gaan naar wezenlijke inzichten in het leven. We merken dan dat het leren stellen van vragen een ware kunst is. Veel hangt daarbij af van de juiste vraag. Die schept namelijk vrije ruimte waarin antwoorden kunnen komen of kunnen ontstaan. En dat kan ons brengen tot enkele, voor de kunst van het vragen stellen, wezenlijke (en vaak vergeten) vragen als: Wat gebeurt er eigenlijk als we een vraag stellen? Wanneer begint er bij een vraag voor jou iets te leven? Of nog basaler: wat is een vraag eigenlijk?
Socratisch Café Culemborg, thema Innerlijk Kompas, 20 oktober 2017
Hoe weet je welke weg in het leven te bewandelen en hoe kies je daarbij de juiste route? Robert Frost noemt in zijn gedicht ‘The road less travelled’ zijn keuze voor het minder voor de hand liggende pad ‘van doorslaggevend belang’. In zijn boek ‘De reis van de held’ beschrijft Joseph Campbell hoe de archetypische held in mythes een oproep krijgt van de ziel, waardoor hij wel op avontuur moet gaan. Bij het vinden van je eigen pad komen verschillende vragen aan de orde:
– Wie bepaalt het doel van je reis; jijzelf of een ander?
– Moet je om daar te komen op je huidige pad doorgaan of een ander (nieuw) pad inslaan?
– Volg je daarbij je hoofd, hart of buik? Je eigen behoeften of die van het grotere geheel?
En vooral; waar vindt je als eigentijdse held het antwoord op bovenstaande vragen? Bestaat er daarvoor zoiets als een innerlijk kompas; een innerlijk weten? De Stoïcijnse filosoof Seneca heeft het b.v. over de noodzaak van ‘innerlijke rust en het geloof op de juiste weg te zijn’. Socrates zei regelmatig dat hij zijn innerlijke leidsman (‘daimoon’) volgde die hem aangaf wat hij juist níet moest doen. Campbell zelf spreekt van ‘een heilige ruimte om in alle rust te reflecteren’. We bespreken het thema Innerlijk kompas. Bestaat het?; wat is het precies?; waar vind je het?).
Socratisch Café Culemborg, thema Denken, 15 september 2017
De kwaliteit van je gedachten, bepaalt de kwaliteit van je leven. Dit was één van de inzichten van Epictetus, een filosoof van de Stoa. Hoe je denkt, hoe je over iets denkt, óf je denkt, staat volgens de Stoa in nauwe verbinding met het goede leven. Denken – de filosofie is erop gebaseerd en ermee opgebouwd. Elke filosofie is een bouwwerk van gedachten en denkbeelden. Maar de vraag ‘wat is denken?’ wordt in de filosofie eigenlijk nauwelijks of nooit gesteld. Terwijl het toch een centrale vraag is voor ons begrip van het mens-zijn. Wat is denken? Wat doen we als we denken? Kunnen we het denken in ons bewustzijn te pakken krijgen en uitleggen wat het is? We willen deze middag niet onderzoeken wat we denken (de inhoud van het denken), maar we willen de activiteit van het denken onderzoeken (de denkhandeling). Deze middag willen we denken over het denken.
Klik hier om je in te schrijven (verplicht).
Socratisch Café Culemborg, thema: Ontspannen, 16 juni 2017
De bijeenkomsten zijn een initiatief van Socratisch Café Culemborg in samenwerking met de Bibliotheek Rivierenland.
Plaats: Herenstraat 29, 4101 BR Culemborg
Tijd: derde vrijdag van de maand, 15.30 uur (inloop vanaf 15.00 uur) – 18.30 uur
Kosten: € 10,00 p.p. (studenten en scholieren € 5,00, vierrittenkaart € 30,00), inclusief koffie en thee.
Maximum aantal deelnemers zestien. Aanmelden verplicht.
Voor meer informatie: Frans Weeber, telefoon 06-18872237.
16 juni 2017, Thema Ontspannen
De zomervakantie staat weer voor de deur. Nederland gaat dan massaal ‘ontspannen’. Voor de een is het lopen van de Nijmeegse vierdaagse de ultieme manier van ontspannen, voor de ander is dat een schaakkamp of een weekje ‘beesten’ in Ibiza. Maar ontspannen; wat is dat nou eigenlijk? Is ontspannen tot rust komen? En, kan je ontspannen door je in te spannen? Of, is ontspanning gewoon ‘iets anders’ doen en heeft het te maken met balans? Zegt ‘ontspanning’ iets over de manier waarop wij leven, of hoe wij niet leven? Ontspanning, iedereen lijkt goed te weten hoe hij of zij zich kan of moet ontspannen, maar wat is ontspanning nu precies?
Klik hier om in te schrijven (verplicht).
Socratisch Café Culemborg, thema loslaten, 19 mei 2017
De bijeenkomsten zijn een initiatief van Socratisch Café Culemborg in samenwerking met de Bibliotheek Rivierenland.
Plaats: Herenstraat 29, 4101 BR Culemborg
Tijd: derde vrijdag van de maand, 15.30 uur (inloop vanaf 15.00 uur) – 18.30 uur
Kosten: € 10,00 p.p. (studenten en scholieren € 5,00, vierrittenkaart € 30,00), inclusief koffie en thee.
Maximum aantal deelnemers zestien. Aanmelden verplicht.
Voor meer informatie: Frans Weeber, telefoon 06-18872237.
19 mei 2017, Thema Loslaten
De gedachte liet me maar niet los. Deed ik er goed aan niet te reageren? Het was een ingewikkelde, emotionele situatie. Ja ik moest even niet reageren, want ik wilde afstand nemen! Is dat nou wel zo? Zou ik niet beter afstand kunnen nemen als ik wel even reageer? Nee dat is niet zo! Loslaten is loslaten! Wat bedoel je nou met loslaten? Zou je dit niet beter kunnen loslaten als je iets hebt afgesloten? Of is het andersom, moet je het juist loslaten om het te kunnen afsluiten? Ingewikkeld dat loslaten.
Klik hier om in te schrijven (verplicht)
Socratisch Café Culemborg, thema Ontmoeten, 21 april 2017
De bijeenkomsten zijn een initiatief van Socratisch Café Culemborg in samenwerking met de Bibliotheek Rivierenland.
Plaats: Herenstraat 29, 4101 BR Culemborg
Tijd: derde vrijdag van de maand, 15.30 uur (inloop vanaf 15.00 uur) – 18.30 uur
Kosten: € 10,00 p.p. (studenten en scholieren € 5,00, vierrittenkaart € 30,00), inclusief koffie en thee.
Maximum aantal deelnemers zestien. Aanmelden verplicht.
Voor meer informatie: Frans Weeber, telefoon 06-18872237.
21 april 2017, Thema Ontmoeten
Wanneer ontmoet je iemand? Als je iemand tegenkomt, groet en even een praatje maakt? Nee, dat is geen ontmoeten; althans meestal niet. Bij ontmoeten gebeurt iets. Iets dat je niet helemaal lijkt te kunnen regelen. Iets wat de gebeurtenis groter maakt dan je verwacht. Ontmoeten lijkt op vinden. Je spant je ervoor in, maar of het lukt is altijd onzeker. Wat gebeurt er dan toch in een ontmoeting? En waarom is een ontmoeting aangenaam? Het woord moet in ontmoeting heeft te maken maat en meet. Ontmoeting heeft dus te maken met het weghalen van de maat of de meet; het weghalen van een begrenzing. Wat voor begrenzing is dat? En waarom heb je daar een ander voor nodig? Wat is dat eigenlijk: ontmoeten?
Klik hier om in te schrijven (verplicht).
- ← Previous
- 1
- 2
- 3
- 4
- Next →